Witamina A, czy słusznie tak rzadko suplementowana?

Na wstępie mam prośbę, chciałbym wrócić do regularnych wpisów na blogu, jednakże jest to czasochłonne, a chciałbym przekazywać wiedzę za darmo, dlatego będę ogromnie wdzięczny, jeśli zechcesz podzielić się tym wpisem na insta story, oznaczając mnie lub wysyłając swoim znajomym, czy też wesprzesz zakupem PrawieDzikSklep (zakładkę znajdziesz na górze strony), dzięki z góry!

Witamina A w diecie

Witamina A w zasadzie nie jest pojedynczym związkiem, a całą grupą związków chemicznych, które są do siebie strukturalnie podobne, czyli retinol, retinaldehyd, kwas retinowy oraz karotenoidy prowitaminy A, czyli beta-karoten, alfa-karoten, gamma-karoten i kryptoksantyna.

W diecie możemy ją dostarczyć na dwa sposoby,
-Źródłami pochodzenia zwierzęcego, które są źródłem retinolu i jego pochodnych (preferowana forma) – produkty mięsne (zwłaszcza podroby), produkty mleczne i ryby.
-Źródłami pochodzenia roślinnego, które dostarczają nam prowitaminy A (głównie beta-karoten) – warzywa (między innymi bogatymi źródłami są marchew, szpinak, natka pietruszki, brokuły…) i owoce (brzoskwinie, morele…)

Zapotrzebowanie według Instytutu Żywienia i Żywności dla populacji Polskiej:

Funkcje, niedobór i nadmiar

Witamina A odpowiada przede wszystkim za zdrowie oczu, różnicowanie komórek, wspiera układ immunologiczny, dba o stan tkanki nabłonkowej oraz działa przeciwutleniająco.

Światowa organizacja zdrowia (WHO) szacuje, że 3 miliony dzieci rocznie rozwija kliniczny niedobór witaminy A. Jednak w krajach rozwijających się, niedobory witaminy A są bardzo rzadko spotykane.
Jednakże niedobór może mieć bardzo nieprzyjemne skutki, takie jak ślepota nocna, kserofalmia, plamka Bitota, zapalenie rogówki, keratomalacja, nadmierne łuszczenie się naskórka czy częstsze infekcje. Ponadto, jej niedobór znacznie zwiększa ryzyko zachorowalności i śmiertelności z powodu odry wśród dzieci.

Natomiast hiperwitaminoza zdecydowanie częściej jest spowodowana nieprawidłową suplementacją niż zbyt dużym spożyciem z diety.
Przewlekła toksyczność może powodować bóle głowy, gorączkę, przewlekłe zmęczenie, zaburzenia jelitowe, anoreksję, powiększenie wątroby i śledziony, niedokrwistość, hiperkalcemię, obrzęk podskórny, nokturię, bóle stawów i kości, nadwrażliwość na światło, łysienie, zżółcenie oraz suchość skóry.
Ostre zatrucie witaminą A może wystąpić przy jednorazowym przyjęciu 25 000 IU / kg lub więcej. Objawy obejmują nudności, wymioty, biegunkę, zawroty głowy, letarg, senność, zwiększone ciśnienie śródczaszkowe oraz zmiany skórne, takie jak rumień, świąd lub złuszczanie.
Witamina A jest również silnie teratogenna, dlatego podczas ciąży tym bardziej powinniśmy uważać na jej nadmiar. Nieprawidłowości porodowe obejmują wady twarzoczaszki, serca i ośrodkowego układu nerwowego.

Suplementacja

Przepisywana jest przy leczeniu odry (wykazano, że bardzo duże dawki, nawet 200000 IU przez dwa dni, zmniejszają częstość zgonów), kseroftalmii, ciężkiego niedożywienia, oraz u kobiet w ciąży w przypadku dużego ryzyka niedoboru.

Podawana jest doustnie lub domięśniowo, w pierwszym przypadku powinna być przyjmowana z posiłkiem, jako że jest witaminą rozpuszczalną w tłuszczach.

Szczególną ostrożność powinny zachować kobiety w ciąży i karmiące oraz ludzie z chorobami wątroby, nerek, alkoholizmu i trądzikiem.

Podsumowanie

Witaminę A bardzo łatwo dostarczyć z diety, dla przykładu, 100g wątróbki z kurczaka dostarcza nam 9304ug retinolu, a 100g marchwi 9938 ug beta-karotenu (beta-karoten jest „gorszą formą” dostarczania witaminy A, dlatego przyjmuje się przelicznik 1ug retinolu = 6ug beta-karotenu), czyli wystarczy zjeść jedną marchewkę (zważyłem jedną, miała 103g), by pokryć niemal dwukrotnie RDA dla dorosłego mężczyzny.

Moja rada jest taka, że nie powinno się suplementować jej bez konsultacji z lekarzem, dlatego że dużo łatwiej o niebezpieczny jej nadmiar niż niedobór.

Źródła:

1. Mirosław Jarosz. Normy żywienia dla populacji Polski, Instytut żywności i żywienia, 2017, s. 131-134
2. Emily P. Chea; Harold Milstein. Vitamin A, StatPearls, 2019.
3. Zhiyi Huang, Yu Liu, Guangying Qi, David Brand, Song Guo Zheng. Role of Vitamin A in the Immune System, Journal of Clinical Medicine 2018 Sep; 7(9): 258.